Ludzie zaczęli więc szturmować sklepy w celu zakupu innych towarów, co skłoniło rząd do wprowadzenia regulowanej sprzedaży.
W kolejnych tygodniach wprowadzono karty na wiele towarów, w tym masło, mąkę pszenną, kasze, płatki zbożowe, ryż, proszek do prania, podstawowe artykuły dziecięce, cukierki, czekoladę, alkohol, papierosy, mydło, waciki kosmetyczne, mleko o zawartości tłuszczu 3,2% i smalec.
Zdjęcie wykonane przez Chrisa Niedenthala w sklepie mięsnym, Warszawa 1982 r. (Zdjęcie ze strony culture.pl).
Sprzedaż objęta regulacjami regionalnymi lub czasowymi obejmowała również olej, obuwie, dywany, owoce cytrusowe i artykuły szkolne (zeszyty, bloki rysunkowe, kredki, zeszyty, zeszyty do wycinania, ołówki, temperówki, gumki, plastelinę, farby akwarelowe, pędzle).
Na początku 1982 roku prawie 60 procent towarów w sklepach spożywczych sprzedawano na kartki.
„Ukoronowaniem” tych decyzji było wprowadzenie „kart na kartki” – specjalnego formularza, na którym rejestrowano wydane karty.
Była to próba kontrolowania ich spontanicznej dystrybucji i zróżnicowanych racji żywnościowych stosowanych przez oszustów.
Czekanie w kolejce w sklepie mięsnym.
Dopiero w czerwcu 1982 r. oficjalnie wprowadzono przydział paliwa. W praktyce przydział benzyny był realizowany wcześniej, ale przybierał różne formy.
Przez pewien czas zakup auta był możliwy wyłącznie za pomocą klucza, którego numer rejestracyjny i kalendarz odpowiadały numerowi pojazdu.
Zatem samochody z rejestracją kończącą się na 1 mogły być tankowane tylko 1., 11. i 21. dnia miesiąca, a te z rejestracją kończącą się na 2 – 2., 12. i 22. dnia itd.
Karta żywnościowa z 1989 r.
W PRL-u kartkowanie zniesiono stopniowo: w lutym 1983 r. zniesiono reglamentację proszku do prania i mydła, w kwietniu – papierosów i alkoholu, a następnie słodyczy.
W marcu 1985 r. zakończyło się racjonowanie mąki, zbóż i płatków kosmetycznych. W czerwcu 1985 r. zakończyło się racjonowanie masła oraz tłuszczów zwierzęcych i roślinnych.
W listopadzie 1985 r. zniesiono reglamentację cukru. 1 czerwca 1986 r. z listy towarów reglamentowanych usunięto semolinę, 1 marca 1988 r. zniesiono reglamentację wyrobów czekoladowych, a 1 stycznia 1989 r. ostatecznie zniknęły karty na benzynę. W tym czasie w obiegu pozostały tylko karty na mięso.
Racjonowanie mięsa przetrwało do czerwca 1989 r., który jest powszechnie uważany za symboliczny koniec komunistycznej Polski. To właśnie wtedy Solidarność wygrała wybory parlamentarne.
Podobna sytuacja w całej komunistycznej Europie Wschodniej. Na zdjęciu: kolejka w piekarni, Odessa, Ukraińska SRR.
Komunizm upadł w Polsce wraz z wydarzeniami transformacyjnymi, które zakończyły się Porozumieniem Okrągłego Stołu. Negocjacje te, w które zaangażowana była Polska Zjednoczona Partia Robotnicza i ruch Solidarność, stanowiły kluczowy moment w historii kraju.
Porozumienie Okrągłego Stołu podpisano 4 kwietnia 1989 r., co umożliwiło przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów i ostateczny upadek rządów komunistycznych.
System racjonowania stopniowo łagodzono w miarę jak kraj wkraczał na drogę gospodarki rynkowej.
Na początku lat 90., po upadku komunizmu, w Polsce zaczęto całkowicie odchodzić od systemu reglamentacji.
Kartki żywnościowe zostały wycofane, a dystrybucja towarów powróciła do bardziej konwencjonalnego, rynkowego podejścia.
(Zdjęcie Wojtka Laskiego / Wikimedia Commons / Artykuł na podstawie książki A ration card for survival – reglamentation in Communist Poland autorstwa Andrzeja Zawistowskiego / Flickr).