Walczyli o niepodległość Polski. Kim byli uczestnicy bitwy pod Małogoszczem? Zobacz zdjęcia
161 lat temu, 24 lutego 1863 roku doszło do dramatycznych walk z rosyjskim zaborcą. Wielu powstańców oraz historyków przyznaje, że miasto, niemal dosłownie spłynęło krwią powstańców i mieszkańców Małogoszcza. Na jego przedmieściach oraz w samym mieście rozegrała się jedna z najtragiczniejszych i największych bitew 1863 roku.
Walczyli o niepodległość Polski. Kim byli uczestnicy bitwy pod Małogoszczem
Przed wybuchem powstania styczniowego, Jędrzejów należał do tych miast Kielecczyzny, gdzie doszło do jednych z większych wystąpień antyrosyjskich. Miało to związek z organizowanymi wiosną 1861 roku pielgrzymkami na uroczystości związane z błogosławionym Wincentym Kadłubkiem. „Podziałały pobudzająco na mieszkańców. Od tego momentu silniej poczęto manifestować uczucia patriotyczne” – pisał badacz dziejów powstania styczniowego profesor Wiesław Caban.
Adam Chmielowski (święty Brat Albert) – zakonnik, założyciel zgromadzenia albertynów i albertynek, malarz, święty Kościoła katolickiego, znany ze służby na rzecz biednych i potrzebujących. Walczył w bitwie pod Małogoszczem (powiat jędrzejowski) 24 lutego 1863 roku. Służył do bitwy pod Grochowiskami (powiat pińczowski).
Antoni Jeziorański – służył w legionie polskim na Węgrzech (1848 rok), a następnie w armii tureckiej. Był konserwatorem twierdzy w Belgradzie. Walczył w wojnie krymskiej (1853-1856), biorąc udział między innymi w oblężeniu Sewastopola. Po powrocie do Królestwa Polskiego, jako uczestnik walk z armią carską został aresztowany. W powstaniu dowodził oddziałem liczącym około 400 osób. Następnie połączył się z innymi jednostkami biorącymi udział w zrywie 1863 roku. Przed bitwą małogoską podporządkował się Marianowi Langiewiczowi. Za udział w walkach z armią rosyjską został aresztowany. Po zwolnieniu wyjechał do Szwajcarii, a następnie do Francji. Brał udział w wojnie francusko-pruskiej. Zamieszkał w Galicji. Zmarł w 1882 roku.
Władysław Bentkowski – urodził się w 1817 roku. Pomimo młodego wieku walczył w powstaniu listopadowym. Brał udział w powstaniu na Węgrzech. Pułkownik w powstaniu styczniowym, dziennikarz. Walczył w bitwie pod Małogoszczem i Grochowiskami
Władysław Bentkowski ze sztabem
Paweł Borejsza – mając zaledwie 17 lat dołączył do oddziału Mariana Langiewicza. Poległ w bitwie pod Malogoszczem. Nie chcąc się poddać, został postrzelony i kilkukrotnie pchnięty bagnetami.
Dionizy Czachowski – w powstaniu styczniowym naczelnik wojenny województwa sandomierskiego. Walczył w wielu miejscach Kielecczyzny – pod Świętym Krzyżem, Staszowem, Suchedniowem, Wąchockiem, Ostrowcem czy Opatowem. Brał udział w bitwie pod Małogoszczem. Pomimo braku wyszkolenia wojskowego jest uważany za jednego z najwybitniejszych dowódców powstania styczniowego. Wielokrotnie udowadniał swoją przydatność i wiedzę na polach bitewnych. Poległ w walce w listopadzie 1863 roku.
Ludomir Grzybowski – uczestnik powstania styczniowego, autor wspomnień “Opis powstania polskiego w roku 1863 i 1864 w województwie krakowskim”, które stanowią cenny materiał pamiętnikarski. Po wybuchu powstania styczniowego dołączył do oddziałów Mariana Langiewicza na Świętym Krzyżu. Pod dowództwem Langiewicza przeszedł cały szlak bojowy aż do bitwy pod Grochowiskami (18.III.1863 r.). W październiku 1863 roku trafił pod rozkazy generała Józefa Hauke Bosaka. Służył w kawalerii. Ranny podczas potyczki pod Strojnowem (powiat kielecki) 4 listopada 1863 roku został skierowany na leczenie. Do oddziału powrócił pod koniec 1863 roku Po klęsce opatowskiej 21 lutego 1864 roku ukrywał się w Rudzie Strawczyńskiej (powiat kielecki). W marcu 1864 roku został aresztowany i zamknięty w kieleckim więzieniu. Dzięki układom i łapówkom został zwolniony.
Współczesne zdjęcie więzienia kieleckiego. Dziś siedziba Ośrodka Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej w Kielcach.
Stanisław Wacław Jaszowski – odegrał bardzo ważną rolę podczas bitwy pod Małogoszczem. Poprowadził szarżę, która powstrzymała Rosjan i umożliwiła Marianowi Langiewiczowi przeprowadzenie odwrotu. Jaszowski poległ w trakcie potyczki.
Bolesław Tomasz Kołtoński – urzędnik i powstaniec styczniowy. Przystąpił do walk z grupą uczniów nauczyciela gimnazjalnego w Pińczowie Adolfa Pieńkowskiego. Walczył w szeregach oddziału generała Mariana Langiewicza. Po upadku powstania przez rok przebywał w Czechach i w Wiedniu. W późniejszym czasie zamieszkał w Kielcach. Był ostatnim żyjącym weteranem powstania styczniowego z Kielc.
Marian Langiewicz – generał i dyktator powstania styczniowego. Dowodził oddziałami powstańczymi w wielu miejscach regionu świętokrzyskiego. Między innymi pod Bodzentynem, Świętym Krzyżem czy Małogoszczem.
Józef Leniecki – walczył u boku Antoniego Jeziorańskiego oraz Mariana Langiewicza. Brał udział w bitwach pod Małogoszczem, Chrobrzem i Grochowiskami.
Józef Miniewski – polski pułkownik, uczestnik powstania styczniowego, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari, trzykrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Walczył w bitwie pod Małogoszczem, gdzie został trafiony kartaczami. Brał udział w bitwach pod Pińczowem, Grochowiskami, Opatowem oraz Wiślicą.
Jan Prendowski – urodził się w Mircu w 1839 roku. Walczył pod Suchedniowem, Wąchockiem, Świętym Krzyżem, Staszowem, Małogoszczem, Opatowem, Ociesękami i Bodzechowem.
Walery Przyborowski – pseudonim „Zygmunt Lucjan Sulima”, urodził się 27 listopada 1845 roku w Domaszowicach pod Kielcami. Uczył się w szkole elementarnej i gimnazjum w Kielcach. Polski historyk, pisarz, uczestnik powstania styczniowego. Pod pseudonimem Zygmunta Lucjana Sulimy wydał „Pamiętnik powstańca z 1863 roku” oraz „Wspomnienia ułana z 1863 roku”. Opublikował również kilka ważnych prac historycznych dotyczących powstania styczniowego: “Historia dwóch lat 1861/62” (1892–1896), “Ostatnie chwile powstania styczniowego” (1887–1888), “Dzieje 1863 roku” (1897).
Anna Pustowójtówna – urodziła się w 1843 roku niedaleko Lublina. Od młodzieńczych lat była wychowana w duchu niepodległościowym. Śpiewała pieśni patriotyczne i składała kwiaty w miejscach ważnych dla Polski wydarzeń. Już wtedy za swoje oddanie była ścigana przez władze rosyjskie.
Kiedy wybuchło powstanie styczniowe przedostała się do Lwowa i podążyła w kierunku Gór Świętokrzyskich. „W Staszowie przyłączyła się do oddziału Mariana Langiewicza, który mianował ją adiutantem Dionizego Czachowskiego. Ze względów obyczajowych chodziło o podporządkowanie młodej kobiety starszemu dowódcy” – pisał doktor Cezary Jastrzębski.
Wkrótce została jednak adiutantem samego generała Mariana Langiewicza. Przyjęła pseudonim Michał Smok. W całej kampanii, zakończonej bitwą pod Grochowiskami (obecny powiat pińczowski) „wykazała się nie tylko wielkim poświęceniem w ratowaniu rannych powstańców, ale też nadzwyczajną odwagą na polu bitwy, co miało miejsce zwłaszcza pod Małogoszczem (obecny powiat jędrzejowski)” – pisał doktor Jastrzębski.
W obliczu upadku powstania zmuszona została do emigracji. Zmarła w 1881 roku. Została pochowana na cmentarzu w Paryżu.
Anna Pustowójtówna
François de Rochebrune (Franciszek Maksymilian de Rochebrune) – francuski wojskowy, polski generał w powstaniu styczniowym. Twórca słynnych Żuawów Śmierci. Walczył pod Małogoszczem, Chrobrzem i Grochowiskami.
Żuawi Śmierci – z lewej strony leży Rochebrune.
Józef Śmiechowski – polski generał powstania styczniowego, uczestnik powstania listopadowego i styczniowego. Brał udział w bitwach pod Małogoszczem, Chrobrzem i Grochowiskami.
Tomasz Winnicki – polski działacz niepodległościowy, pułkownik powstania styczniowego, ziemianin, przemysłowiec. Uczestniczył w bitwie pod Małogoszczem.
Tadeusz Włoszek – powstaniec styczniowy w oddziale generała Mariana Langiewicza. W 1906 roku zamieszkał w Kielcach, gdzie wraz z weteranami powstania styczniowego kultywował pamięć o walczących wówczas ludziach. Uznawany za „ojca” kieleckich muzeów. Działał aktywnie w ramach Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego organizując wycieczki krajoznawcze i gromadząc kolekcję przyszłego Muzeum Krajoznawczego, gdzie w latach 1908-1933 pełnił funkcję kustosza. Tworzona przez Włoszka kolekcja ukierunkowana była na historię naturalną. Pierwszym obiektem wpisanym do inwentarza było drewno z Miedzianej Góry. Po dwóch latach w zbiorach znajdowało się niemal 2000 przedmiotów. Interesował się szczególnie dziejami opactwa pobenedyktyńskiego na Świętym Krzyżu. Dzięki jego zabiegom muzeum regionalne w Kielcach w okresie międzywojennym zaliczane było do najlepszych tego typu placówek w kraju. Z inicjatywy Włoszka w muzeum utworzono działy geologii, archeologii, etnografii, broni oraz pracownie konserwatorską i fotograficzną. Kolekcja Muzeum Krajoznawczego, włączona została do Muzeum Świętokrzyskiego (obecnie Muzeum Narodowego w Kielcach), a w 2006 roku stała się podstawą zbiorów Muzeum Historii Kielc.
Grób Tadeusza Włoszka na Cmentarzu Starym w Kielcach.
